Inne

„Naturalność tych aksjomatów – utożsamiana z reguły z oparciem ich na obserwacji – przy­bierała postać „oczywistości”, gdyż podnoszono własny sposób widzenia do rangi powszechnie obowiązującego. Takie przeświadczenie sprawia zazwyczaj, że znajduje się to, czego się szuka, a…

Tak samo Hobbes ze szczególnym upodobaniem zaznaczał, że opiera się na doświadczeniu, a jego koncepcja pierwotnego stanu natury wywodzi się (jak pisał Macpherson) z obserwacji praw obo­wiązujących na prekapitalistycznym rynku angielskim. Rzecz komplikuje się jednak, gdy zapytamy…

Jak rozumiano tę emancypację? Z pomocą przychodzi lektura wyda­nej w Londynie w 1667 r. książki Tomasza Sprata History of the Royal Society. Podzielił on uczonych — zarówno dawnych, jak i współczesnych mu — na dwa wyraźnie przeciwstawne…

Ulubionym określeniem było wówczas słowo „nowy”, które pojawiało się już co prawda w XVI w. (np. N. Tartaglia, Bella nuova scienza), ale którym posługiwano się teraz szczególnie często w tytułach książek, chcąc zwrócić uwagę na ich oryginalność,…

Franciszek Bacon zna­komicie zdawał sobie z tego sprawę, pisząc, że co prawda zbytnie obciąże­nie przeszłością (określał je jako reverentia antiąuitatiś) przeszkadza myśleć samodzielnie i że „prawda jest córką czasu, a nie autorytetu”, ale już choćby tylko w…

Chronologicznie porządkując przykłady, dochodzimy już do progu „wiel­kiego stulecia nauki”, czas więc — opierając się na dotychczasowych mate­riałach i dorzucając do nich nowe — spojrzeć z innego punktu widzenia na dwa zasadnicze zagadnienia: autorytetu w nauce i…

Różne aspekty tej sprawy były wówczas szczególnie aktualne, bo oto Frycz Modrzewski w czwartym rozdziale księgi O Kościele swej Poprawy Rzeczypospolitej, dyskutując na temat reformy życia religijnego i stanowiska ówczesnych intelektualistów, formułuje takie oto znamienne słowa: „Cóż…

Skoro więc prawda jest owocem nie tyłko poprawnego, ale i nie­skrępowanego myślenia, każdy ma prawo do wypowiadania własnej opinii, a rzeczą krytyki jest wykazanie mu ewentualnych błędów. Prawo człowieka do obrony własnej opinii — wbrew najbardziej nawet…

Okrutna śmierć Ramusa przypomina, że czasy humanizmu były jedno­cześnie czasami reformacji i że problem autorytetu stał się szczególnie palący zarówno dla jej zwolenników, jak i przeciwników. Kiedy w 1557 r. Melanchton pisał do francuskiego myśliciela Sebastiana Castelliona,…

Jest to jednak empi- ryzm o charakterze czysto „humanistycznym”, bo naturę tę obserwował on przeważnie na kartach książek. Różnica między empiryzmem „humanistycz­no-literackim” a empiryzmem „naukowym” wystąpi jaśniej, jeśli przypomnimy, że ten sam Ramus chwalił się, że jako…